Αϊτή: Ένα χρόνο μετά τον καταστροφικό σεισμό το δράμα συνεχίζεται

Απόγευμα της 12^ης Ιανουαρίου και η Άσπα, Ελληνίδα στέλεχος του Ο.Η.Ε. ετοιμάζεται να μπει με μία φίλη της, σε ένα από τα λίγα super market της πρωτεύουσας Port - au - Prince της Αϊτής. Ξαφνικά χτυπά το τηλέφωνό της, κοντοστέκεται ενώ η φίλη της μπαίνει στο κτίριο.

Του Δρ. Eυθύμη Λέκκα *

Δεν προλαβαίνει να αρχίσει την συνομιλία της και ένας τρομερός σεισμός μεγέθους 7,0 R αρχίζει να σείει τα πάντα και την ρίχνει στο έδαφος. Το super market μπροστά της καταρρέει αμέσως ολοσχερώς όπως και το 80% των κτιρίων στην πρωτεύουσα της χώρας, παρασύροντας στο θάνατο 230.000 ανθρώπους και 500.000 τραυματισμούς, ενώ 3.000.000 άνθρωποι επλήγησαν άμεσα από την καταστροφή.

Υπεύθυνο για τον σεισμό ήταν το γειτονικό ρήγμα - το Enriquillo-Plantain Garden- ένα ρήγμα οριζόντιας ολίσθησης στα νότια όρια της πόλης, με μήκος πάνω από 70 χιλιόμετρα το οποίο είχε ενεργοποιηθεί τελευταία φορά πριν 250 χρόνια.

Η ιδιομορφία του σεισμού της 12^ης Ιανουαρίου 2010 ήταν ότι έπληξε ίσως την πιο φτωχή χώρα του δυτικού ημισφαίριου, μια χώρα με τεράστια οικονομικά προβλήματα που σε μεγάλο βαθμό τα δημιούργησε η μόνιμη ακυβερνησία της, αλλά και η ασφυκτική πίεση των εύρωστων χωρών της Δύσης που αρχικά δεν άφησαν και στη συνέχεια δεν την βοήθησαν να αναπτυχθεί οικονομικά και κοινωνικά. Ίσως γιατί η Αϊτή ήταν η πρώτη χώρα που στάθηκε απέναντι στις μεγάλες δυνάμεις και κήρυξε πρώτη την ανεξαρτησία της στις αρχές του 19^ου αιώνα.

Ο σεισμός δεν προκάλεσε μόνο τεράστιες ανθρώπινες απώλειες και καταστροφή του δομημένου ιστού της πρωτεύουσας και των υποδομών. Διέλυσε με την βιαιότητα του τις όποιες υφιστάμενες διοικητικές και κοινωνικές δομές, προκαλώντας έτσι καίριο πλήγμα στην ούτως η άλλως αδύναμη να διαχειριστεί την καταστροφή χώρα. Το προεδρικό μέγαρο καταστράφηκε, ο πρόεδρος αγνοείτο και τα 2/3 του υπουργικού συμβουλίου αφανίστηκε. Παράλληλα τα λίγα νοσοκομεία, οι ελάχιστοι πυροσβεστικοί σταθμοί και τα τρισάθλια αστυνομικά τμήματα κατέρρευσαν, με αποτέλεσμα ο αριθμός των θυμάτων να αυξηθεί δραματικά, μέρα με την ημέρα. Υπολογίζεται ότι 2.000-4.000 άνθρωποι πέθαιναν κάθε 24ώρο μετά τον σεισμό.

Η πρωτεύουσα είχε μετατραπεί σε ένα σωρό ερειπίων και τα φαινόμενα βίας και λεηλασίας είχαν πάρει μορφή χιονοστιβάδας. Μάταια οι άντρες του Ο.Η.Ε. προσπαθούσαν να επιβάλουν την τάξη αφού πρώτα και οι ίδιοι έπρεπε να αποβάλουν το σοκ από την καταστροφή και ιδίως από την απώλεια 400 δικών τους συναδέλφων που ενταφιάστηκαν από την κατάρρευση των ξενοδοχείων που διέμεναν.

Βασικά είδη διατροφής, νερό και είδη πρώτης ανάγκης δεν υπήρχαν ενώ τα πτώματα κάτω από τα ερείπια δημιουργούσαν μια αφόρητη κατάσταση η οποία απαιτούσε άμεσες λύσεις ομαδικών ενταφιασμών ή ισοπέδωσης των κτιρίων.

Μέσα στην γενική κατάσταση του χάους η διεθνής βοήθεια έβρισκε πολύ δύσκολα τον δρόμο προς την χώρα. Η προσφορά άμεσης ανθρωπιστικής βοήθειας δυσχεραινόταν αφάνταστα, από το γεγονός ότι και οι τρεις κύριες πύλες εισόδου στην χώρα ήταν αδιάβατες.

Το αεροδρόμιο του Port - au - Prince είχε αχρηστευτεί λόγω της κατάρρευσης του πύργου ελέγχου και τα αεροπλάνα προσέγγιζαν μόνο στο διεθνές αεροδρόμιο της πρωτεύουσας της Δομινιακής Δημοκρατίας που απείχε πάνω από 300 χιλιόμετρα. Η είσοδος όμως από την συγκεκριμένη χώρα ήταν εξαιρετικά δύσκολη, γιατί από το σημείο εισόδου διερχόταν το σεισμικό ρήγμα, που είχε καταβυθίσει τη συνοριακή δίοδος στη λίμνη Enriquillo.

Τέλος, το λιμάνι της πρωτεύουσας και το μοναδικό της χώρας είχε καταστραφεί από αλλεπάλληλες ρευστοποιήσεις και πλευρικές επεκτάσεις, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να προσεγγίσουν έστω και μικρά σκάφη για βοήθεια.

Μέσα σε αυτή την μοναδική αλλά και απελπιστική απομόνωση η καταστροφή έπαιρνε τη μορφή τραγωδίας για τα 3.000.000 κατοίκων της πρωτεύουσας της Αϊτής. Η αλληλεγγύη, η αλληλοσυμπαράσταση, ο σεβασμός, η ασφάλεια, η κοινωνικότητα ήταν λέξεις χωρίς νόημα για ένα πλήθος το οποίο περιφερόταν εδώ και εκεί ως αγέλη, με μόνο στόχο, να επιβιώσει άλλη μία μέρα.

Για τους επόμενους 12 μήνες, δηλαδή ως σήμερα, η πορεία αποκατάστασης παρουσιάζει στασιμότητα κυρίως εξ αιτίας της αθέτησης των υποσχέσεων των οικονομικά εύρωστων χωρών να βοηθήσουν ουσιαστικά.

Εκτιμάται ότι μόνο το 1/5 της συνολικής βοήθειας έχει διατεθεί με αποτέλεσμα οι συνθήκες διαβίωσης στην πρωτεύουσα Port - au - Prince να μην έχουν αλλάξει σχεδόν καθόλου και να επιδεινώνονται περαιτέρω με την εκδήλωση - όπως ήταν επόμενο - επιδημίας χολέρας η οποία προκάλεσε περισσότερα από 3.000 θύματα στους τελευταίους 2 μήνες.

Το σπουδαιότερο είναι ότι υπάρχει μια διάχυτη απαισιοδοξία για την μελλοντική πορεία της αποκατάστασης και είναι σχεδόν βέβαιη η συνέχιση της υφιστάμενης τραγικής κατάστασης για τα 8.000.000 Αιτών.

Από όλες τις μεγάλες φυσικές καταστροφές που ευθύνονται τις τελευταίες δεκαετίες ο σεισμός της Αϊτής θα παραμείνει ως μία από τις μεγαλύτερες με σαφή κοινωνικό χαρακτήρα.

 

 

*  Ο Ευθύμης Λέκκας είναι

Καθηγητής στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών 

Αντιπρόεδρος στον Οργανισμό Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας  

eviorama