Παναγία Σουμελά. Το κόσμημα του Ποντιακού ελληνισμού

Ένα από τα υπέροχα μοναστήρια του Ποντιακού Ελληισμού το οποίο γιορτάζει αύριο είναι και το μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά που βρίσκεται στην περιοχή της Καστανιάς στην Τραπεζούντα. Η μονή είναι γεμάτη θρύλους και παραδόσεις. Η Παναγία της Σουμελά φιλοτεχνήθηκε από τον ευαγγελιστή Λουκά και βρέθηκε μετά το θανατό του στην Αθήνα για αυτό στην αρχή λεγόταν Παναγία η Αθηνιώτισσα.
 Στα τέλη του 4ο αιώνα μ.Χ. ιδρύθηκε μοναστήρι στο όρος Μελά στην Τραπεζούντα το γνωστό σε όλους μας ως Παναγία Σομελά. Η λέξη Σουμελά προήλθε από την έκφραση εις το όρος Μελά, στου Μελά, Σουμελά. Το μοναστήρι ιδρύθηκε από τους μοναχούς Βαρνάβα και Σωφρόνιο (κατά κόσμο Βασίλειος και Σωτήρχος, θείος και ανιψιός, κάτοικοι και οι δυο Αθηνών). Με μοναδικά εφόδια την πίστη, την επιμονή και την εργατικότητα, οι δυο ερημίτες μοναχοί, κατόρθωσαν να χτίσουν την εκκλησία της Σουμελιώτισσας, σκαλιστή μέσα στο βουνό.
Μέχρι το 1922, υπήρξε ο οδηγός, ο παρηγορητής, ο συμπαραστάτης, το καταφύγιο και ο εμψυχωτής των Ελληνοποντίων. Υπήρξε επίσης ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες διατήρησης της ελληνικής γλώσσας και ταυτότητας, καθώς και της αναζωπύρωσης της εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης των πιστών.

Ο αναπάντεχος ξεριζωμός, ερήμωσε μαζί με τον αλησμόνητο Πόντο και τη Βίγλα της Σουμελιώτισσας. Με την ανταλλαγή, τα ιερά κειμήλια παραχωρήθηκαν, και το 1931 τα ξέθαψε και τα έφερε στην Ελλάδα, ο Αμβρόσιος ο Σουμελιώτης, ύστερα από ενέργειες του πρωθυπουργού Ελευθέριου Βενιζέλου προς την τουρκική κυβέρνηση του Ισμέντ Ινονού.

Από το 1952, αρχίζει μια νέα περίοδος. Η ελλαδική ιστορία της Παναγίας Σουμελά. Το 1951-1952 η εικόνα παραχωρείται στο σωματείο "Παναγία Σουμελά" Θεσσαλονίκης, το οποίο και άρχισε την ανέγερση της Μονής, σε ένα επίπεδο του Βερμίου, πάνω από το χωριό Καστανιά, που είχε παραχωρήσει δωρεάν 500 στρέμματα για την ανέγερση του Προσκυνήματος.
Βέβαια σε αυτό το σημείο θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα τελευταία χρόνια και μετά από άδεια που ζητηθηκε από την τουρκική κυβέρνηση το ιστορικό μοναστήρι ξανά λειτουργεί για την εορτή του Δεκαπενταύγουστου, όπου πλήθος κόσμου απ' όλο τον κόσμο συρρέει για προσκυνήσει και να λειτουργηθεί.