Το Λαογραφικό Μουσείο στον Αγιο Αιδηψού προσφέρει αναδρομές, εικόνες και μνήμες από το παρελθόν
Tης Νταιζης Λεοναρδου*
Ο Αγιος είναι ένα χωριό περίπου 2.000 μονίμων κατοίκων, σκαρφαλωμένο στις παρυφές του Τελέθριου όρους, λίγα χιλιόμετρα έξω από την Αιδηψό, στον δρόμο προς τα γραφικά ψαροχώρια του Νέου Πύργου και των Ωρεών και την πόλη της Ιστιαίας. Το όνομά του, λέει η παράδοση, το χρωστάει σε μια απόκοσμη γεροντική φιγούρα που τα παλιά τα χρόνια, πριν από την επέλαση των Οθωμανών, παρότρυνε τους κατοίκους να κρυφτούν για να γλιτώσουν τη σφαγή και την αιχμαλωσία. Ο Αγιος χωρίς όνομα...
Το χωριό μας ακολούθησε την προδιαγεγραμμένη κοινωνική πορεία της ελληνικής υπαίθρου. Οι κάτοικοί του καλλιέργησαν τη γη της ελιάς, της αμπέλου, της μουριάς, μόχθησαν στη θάλασσα του Ευβοϊκού, δούλεψαν το σίδερο, την πέτρα, ύφαναν το βαμβάκι και το λινάρι, έμαθαν τα πρώτα γράμματα στο πετρόχτιστο σχολείο της πλατείας, έγραψαν ο καθείς τη δική του ιστορία κι όλοι μαζί την ιστορία του τόπου. Ιστορία που ξέφτιζε και ξεθώριαζε κάθε που έφευγαν οι γεροντότεροι για το ταξίδι χωρίς γυρισμό και οι νεότεροι για τις μεγάλες πόλεις.
Πώς ξεκίνησαν
Ενα Λαογραφικό Μουσείο γύρισε αναπάντεχα μια διαφορετική σελίδα. Κάποιοι νέοι άνθρωποι που επέλεξαν να επιστρέψουν, κάποιοι άλλοι που συνειδητά δεν έφυγαν ποτέ, ένας δραστήριος Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων, η αρχική ιδέα των λίγων που επικοινωνήθηκε στους πολλούς, μια γλυκιά γυναίκα που δώρισε τον χώρο, η οικονομική ενίσχυση της Νομαρχίας, η εθελοντική εργασία κατοίκων και φίλων, τα αντικείμενα, το όραμα...
Ο παλαίμαχος δάσκαλος κ. Γιώργος Δούμας θυμάται με συγκίνηση: «Από το 2006 ξεκινήσαμε σιγά σιγά να μαζεύουμε οτιδήποτε θα μπορούσε να σωθεί και να αναδειχθεί. Τρέχαμε στα μισογκρεμισμένα σπίτια και ξεκαρφώναμε τα ξύλινα πρέκια, πλέναμε με προσοχή τα μισολιωμένα υφαντά, ανοίγαμε μπαούλα και βγάζαμε φωτογραφίες, τετράδια και σχολικά βιβλία, πήραμε με σεβασμό τα εργαλεία του γιατρού του Δημητρίου που γυρνούσε μέρα και νύχτα στα σπίτια ξεγεννώντας τις γυναίκες του χωριού, μεταφέραμε με κόπο εργαλεία, μυλόπετρες, τον αργαλειό... Αργησε όμως το χωριό να καταλάβει τη σημασία του Μουσείου, το νόημα που θα είχε για μας και για τα παιδιά μας. Ποιος είχε ποτέ κατανοήσει την αξία της Λαογραφίας; Ποιος την είχε “δει” σαν ζωντανή Ιστορία; Οι περισσότεροι σκέφτονται την Ιστορία σαν κάτι σκονισμένο και βαρετό, όχι σαν κάτι που μπορούν να το αγγίξουν με τα ίδια τους τα χέρια».
Το Λαογραφικό Μουσείο Αγίου εγκαινιάστηκε το βράδυ του Σαββάτου 1 Ιουνίου 2013. Κι από όραμα έγινε πραγματικότητα. Στα λίγα τετραγωνικά του ξαναζεί ο Αγιος των περασμένων γενεών και μαζί του οι μνήμες των νεοτέρων από τα ακούσματα των «παλιών». Μια «σκηνοθεσία» λιτή και ταυτοχρόνως δυνατή, τα σκούρα χρώματα των τοίχων και ο σοφά επιλεγμένος φωτισμός, φέρνουν στα μάτια του επισκέπτη λειτουργικό το σπίτι του χωριού και χειροπιαστό τον χώρο της εργασίας. Το κατώγι με τα κιούπια, τις πινακωτές, τα γουδιά, το ψυγείο του πάγου, τη λιτή τραπεζαρία με τα αδρά σερβίτσια. Η κάμαρα με το σιδερένιο κρεβάτι και το δοχείο νυκτός, με την ξύλινη παιδική κούνια, το κομοδίνο με χειρόγραφα τετράδια βυζαντινής μουσικής του ιεροψάλτη. Εκεί όρθια μια κούκλα με την περίφημη τοπική παραδοσιακή φορεσιά «σεγκούνια» ραμμένη κατά παραγγελία από τους «φραγκοραφτάδες»· κι άλλη μια κούκλα με την αντρική φορεσιά και το αυθεντικό τουφέκι Mannlicher. Παραδίπλα ο αργαλειός με όλα τα εξαρτήματά του και ντάνες τα υφαντά τα μάλλινα, τα λινά και τα μεταξωτά. Στο ανώγι μας περιμένουν το χωράφι και το εργαστήρι. Ενας ολόκληρος ελαιώνας έχει στηθεί γύρω από μια πραγματική ελιά. Τα εργαλεία του γεωργού, το ταγάρι με το καρβέλι, μικρές λεπτομέρειες μιας πραγματικότητας που σου εξιστορούν ακάματοι οι «ξεναγοί».
Πιο πέρα το μπακάλικο με τα σιδερένια ζύγια, τα όσπρια στα τσουβάλια, το τετραδιάκι με τα βερεσέδια, δίπλα το τσαγκάρικο, το ραφτάδικο, το εργαστήρι του σιδερά και του μαραγκού. Κάπου εκεί η βιβλιοθήκη με το γραφείο του γιατρού, η άσπρη του ποδιά, τα εργαλεία της γέννας, το πτυχίο «Ιωάννης Γ. Δημητρίου, εξ Αγίου Ευβοίας ορμώμενος, εν έτι δευτέρω και τριακοστώ και ενακοσιοστώ και χιλιοστώ»... Κι ένα μακρύ γυάλινο τραπέζι για τα εκπαιδευτικά προγράμματα που ήδη ετοιμάζονται.
Ο κ. Δούμας συμπληρώνει με ικανοποίηση: «Τώρα όλοι χαίρονται με αυτό που βλέπουν, έρχονται και μας φέρνουν πράγματα, χρειάζεται όμως σύνεση, δεν έχει νόημα να τα στριμώξουμε, το θέμα είναι να αναδεικνύονται ένα ένα ξεχωριστά και το Μουσείο σαν σύνολο».
Αγαπημένος προορισμός
Η Βόρεια Εύβοια ανέκαθεν υπήρξε αγαπημένος προορισμός. Θάλασσα και βουνό, το φαράγγι του Κηρέα - το χαρακτηρίζουν «Τέμπη της Ευβοίας», προσκυνηματικοί τόποι, γραφικά χωριά, αγροτουρισμός, ιαματικές πηγές, μαγευτικοί καταρράχτες, γεύσεις και μυρωδιές, ένας ήπιος χαμηλών τόνων τουρισμός ανάπαυσης, απόλαυσης, ανανέωσης. Το Λαογραφικό Μουσείο Αγίου προσθέτει μια μικρή ψηφίδα πολιτισμού, προσφέροντας γοητευτικές χρονικές αναδρομές με κρίκους που συνδέουν γερά το χθες με το σήμερα και το αύριο. Μη ζητώντας καν εισιτήριο από τον επισκέπτη του, μόνο τα σχόλια και τις καλοπροαίρετες παρατηρήσεις του στο όμορφο τετράδιο της εισόδου!
* Η κ. Νταίζη Λεονάρδου είναι φιλόλογος και εργάζεται στη δημόσια εκπαίδευση. Ο Αγιος Αιδηψού είναι ο τόπος καταγωγής του πατέρα της Ιωάννη Λεονάρδου.
Καθημερινή
Tης Νταιζης Λεοναρδου*
Ο Αγιος είναι ένα χωριό περίπου 2.000 μονίμων κατοίκων, σκαρφαλωμένο στις παρυφές του Τελέθριου όρους, λίγα χιλιόμετρα έξω από την Αιδηψό, στον δρόμο προς τα γραφικά ψαροχώρια του Νέου Πύργου και των Ωρεών και την πόλη της Ιστιαίας. Το όνομά του, λέει η παράδοση, το χρωστάει σε μια απόκοσμη γεροντική φιγούρα που τα παλιά τα χρόνια, πριν από την επέλαση των Οθωμανών, παρότρυνε τους κατοίκους να κρυφτούν για να γλιτώσουν τη σφαγή και την αιχμαλωσία. Ο Αγιος χωρίς όνομα...
Το χωριό μας ακολούθησε την προδιαγεγραμμένη κοινωνική πορεία της ελληνικής υπαίθρου. Οι κάτοικοί του καλλιέργησαν τη γη της ελιάς, της αμπέλου, της μουριάς, μόχθησαν στη θάλασσα του Ευβοϊκού, δούλεψαν το σίδερο, την πέτρα, ύφαναν το βαμβάκι και το λινάρι, έμαθαν τα πρώτα γράμματα στο πετρόχτιστο σχολείο της πλατείας, έγραψαν ο καθείς τη δική του ιστορία κι όλοι μαζί την ιστορία του τόπου. Ιστορία που ξέφτιζε και ξεθώριαζε κάθε που έφευγαν οι γεροντότεροι για το ταξίδι χωρίς γυρισμό και οι νεότεροι για τις μεγάλες πόλεις.
Πώς ξεκίνησαν
Ενα Λαογραφικό Μουσείο γύρισε αναπάντεχα μια διαφορετική σελίδα. Κάποιοι νέοι άνθρωποι που επέλεξαν να επιστρέψουν, κάποιοι άλλοι που συνειδητά δεν έφυγαν ποτέ, ένας δραστήριος Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων, η αρχική ιδέα των λίγων που επικοινωνήθηκε στους πολλούς, μια γλυκιά γυναίκα που δώρισε τον χώρο, η οικονομική ενίσχυση της Νομαρχίας, η εθελοντική εργασία κατοίκων και φίλων, τα αντικείμενα, το όραμα...
Ο παλαίμαχος δάσκαλος κ. Γιώργος Δούμας θυμάται με συγκίνηση: «Από το 2006 ξεκινήσαμε σιγά σιγά να μαζεύουμε οτιδήποτε θα μπορούσε να σωθεί και να αναδειχθεί. Τρέχαμε στα μισογκρεμισμένα σπίτια και ξεκαρφώναμε τα ξύλινα πρέκια, πλέναμε με προσοχή τα μισολιωμένα υφαντά, ανοίγαμε μπαούλα και βγάζαμε φωτογραφίες, τετράδια και σχολικά βιβλία, πήραμε με σεβασμό τα εργαλεία του γιατρού του Δημητρίου που γυρνούσε μέρα και νύχτα στα σπίτια ξεγεννώντας τις γυναίκες του χωριού, μεταφέραμε με κόπο εργαλεία, μυλόπετρες, τον αργαλειό... Αργησε όμως το χωριό να καταλάβει τη σημασία του Μουσείου, το νόημα που θα είχε για μας και για τα παιδιά μας. Ποιος είχε ποτέ κατανοήσει την αξία της Λαογραφίας; Ποιος την είχε “δει” σαν ζωντανή Ιστορία; Οι περισσότεροι σκέφτονται την Ιστορία σαν κάτι σκονισμένο και βαρετό, όχι σαν κάτι που μπορούν να το αγγίξουν με τα ίδια τους τα χέρια».
Το Λαογραφικό Μουσείο Αγίου εγκαινιάστηκε το βράδυ του Σαββάτου 1 Ιουνίου 2013. Κι από όραμα έγινε πραγματικότητα. Στα λίγα τετραγωνικά του ξαναζεί ο Αγιος των περασμένων γενεών και μαζί του οι μνήμες των νεοτέρων από τα ακούσματα των «παλιών». Μια «σκηνοθεσία» λιτή και ταυτοχρόνως δυνατή, τα σκούρα χρώματα των τοίχων και ο σοφά επιλεγμένος φωτισμός, φέρνουν στα μάτια του επισκέπτη λειτουργικό το σπίτι του χωριού και χειροπιαστό τον χώρο της εργασίας. Το κατώγι με τα κιούπια, τις πινακωτές, τα γουδιά, το ψυγείο του πάγου, τη λιτή τραπεζαρία με τα αδρά σερβίτσια. Η κάμαρα με το σιδερένιο κρεβάτι και το δοχείο νυκτός, με την ξύλινη παιδική κούνια, το κομοδίνο με χειρόγραφα τετράδια βυζαντινής μουσικής του ιεροψάλτη. Εκεί όρθια μια κούκλα με την περίφημη τοπική παραδοσιακή φορεσιά «σεγκούνια» ραμμένη κατά παραγγελία από τους «φραγκοραφτάδες»· κι άλλη μια κούκλα με την αντρική φορεσιά και το αυθεντικό τουφέκι Mannlicher. Παραδίπλα ο αργαλειός με όλα τα εξαρτήματά του και ντάνες τα υφαντά τα μάλλινα, τα λινά και τα μεταξωτά. Στο ανώγι μας περιμένουν το χωράφι και το εργαστήρι. Ενας ολόκληρος ελαιώνας έχει στηθεί γύρω από μια πραγματική ελιά. Τα εργαλεία του γεωργού, το ταγάρι με το καρβέλι, μικρές λεπτομέρειες μιας πραγματικότητας που σου εξιστορούν ακάματοι οι «ξεναγοί».
Πιο πέρα το μπακάλικο με τα σιδερένια ζύγια, τα όσπρια στα τσουβάλια, το τετραδιάκι με τα βερεσέδια, δίπλα το τσαγκάρικο, το ραφτάδικο, το εργαστήρι του σιδερά και του μαραγκού. Κάπου εκεί η βιβλιοθήκη με το γραφείο του γιατρού, η άσπρη του ποδιά, τα εργαλεία της γέννας, το πτυχίο «Ιωάννης Γ. Δημητρίου, εξ Αγίου Ευβοίας ορμώμενος, εν έτι δευτέρω και τριακοστώ και ενακοσιοστώ και χιλιοστώ»... Κι ένα μακρύ γυάλινο τραπέζι για τα εκπαιδευτικά προγράμματα που ήδη ετοιμάζονται.
Ο κ. Δούμας συμπληρώνει με ικανοποίηση: «Τώρα όλοι χαίρονται με αυτό που βλέπουν, έρχονται και μας φέρνουν πράγματα, χρειάζεται όμως σύνεση, δεν έχει νόημα να τα στριμώξουμε, το θέμα είναι να αναδεικνύονται ένα ένα ξεχωριστά και το Μουσείο σαν σύνολο».
Αγαπημένος προορισμός
Η Βόρεια Εύβοια ανέκαθεν υπήρξε αγαπημένος προορισμός. Θάλασσα και βουνό, το φαράγγι του Κηρέα - το χαρακτηρίζουν «Τέμπη της Ευβοίας», προσκυνηματικοί τόποι, γραφικά χωριά, αγροτουρισμός, ιαματικές πηγές, μαγευτικοί καταρράχτες, γεύσεις και μυρωδιές, ένας ήπιος χαμηλών τόνων τουρισμός ανάπαυσης, απόλαυσης, ανανέωσης. Το Λαογραφικό Μουσείο Αγίου προσθέτει μια μικρή ψηφίδα πολιτισμού, προσφέροντας γοητευτικές χρονικές αναδρομές με κρίκους που συνδέουν γερά το χθες με το σήμερα και το αύριο. Μη ζητώντας καν εισιτήριο από τον επισκέπτη του, μόνο τα σχόλια και τις καλοπροαίρετες παρατηρήσεις του στο όμορφο τετράδιο της εισόδου!
* Η κ. Νταίζη Λεονάρδου είναι φιλόλογος και εργάζεται στη δημόσια εκπαίδευση. Ο Αγιος Αιδηψού είναι ο τόπος καταγωγής του πατέρα της Ιωάννη Λεονάρδου.
Καθημερινή
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου