29 Αύγουστου. Η Αποτομή της Τιμίας Κεφαλής του Ιωάννου του Προδρόμου Το «έθιμο της Κουλούρας» στα Κατούνια, του Δήμου Μεσσαπίων Διρφύων. του Νικολάου Καρατζά
Τα ήθη, τα έθιμα και οι παραδόσεις αποτελούν τον σημαντικότερο τομέα της πολιτισμικής μας κληρονομιάς. Οι λέξεις αυτές είναι άμεσα συνδεδεμένες μεταξύ τους και αλληλοσυμπληρώνονται. Τα ήθη είναι οι αντιλήψεις που σχηματίζονται σε κάθε περιοχή, «οι άγραφοι νόμοι» κάθε κοινωνίας, ενώ τα έθιμα είναι οι πράξεις, με τις οποίες εκφράζονται οι αντιλήψεις αυτές. Όταν τα έθιμα αυτά, επαναλαμβάνονται σταθερά και μεταβιβάζονται από γενιά σε γενιά, τότε, δημιουργούνται οι παραδόσεις.
Ένα έθιμο, το οποίο έχει μεταβιβαστεί από γενιά σε γενιά εδώ και πολλά χρόνια, είναι «το έθιμο της Κουλούρας», το οποίο αναβιώνει στα Κατούνια, του Δήμου Μεσσαπίων – Διρφύων, την ημέρα της Αποτομής της Τίμιας Κεφαλής του Ιωάννου του Προδρόμου, στις 29 Αυγούστου.
Από τα βάθη του παρελθόντος, μαρτυράται η ύπαρξη του συγκεκριμένου εθίμου. Η κουλούρα είναι ένα γλυκό αρτοσκεύασμα, φτιαγμένο από τα χέρια της νοικοκυράς με ένα ειδικό τελετουργικό, ανάλογο με εκείνο του πρόσφορου. Πολλές φορές οι νοικοκυρές διακοσμούσαν τις κουλούρες με χειροποίητα ζυμαροκοσμήματα. Η νοικοκυρά το προσκόμιζε στο εξωκκλήσι κατά την πρωινή λειτουργία, όπου την πήγαινε ως τάμα στο Άγιο που γιορτάζει με σκοπό να την διαβάσει ο παππάς.
Μετά την λήξη της Θείας Λειτουργίας, η νοικοκυρά ή ο κύρης του σπιτιού έπαιρνε την κουλούρα και κατευθυνόταν προς τον χώρο του «Δρόμου». Στα δυτικά του ευρύτερου χώρου του εξωκκλησιού, υπάρχει (ακόμη και σήμερα) ένας ανηφορικός «σκληροτράχηλος» δρόμος, μήκους περίπου 50-60μ., όπου διεξάγονται αγώνες δρόμου.
Μια άτυπη κριτική επιτροπή που συγκροτείται από προσκυνητές, συνήθως από τους γηραιότερους, ορίζει την αφετηρία και τον τερματισμό του αγώνα δρόμου. Οι αθλητές/προσκυνητές που θέλουν να διαγωνιστούν δηλώνουν συμμετοχή και χωρίζονται κατά ηλικίες (νεαροί, έφηβοι, ενήλικες, μεσήλικες, γηραιότεροι). Στον τερματισμό βρίσκονται οι προσκυνητές κρατώντας τις κουλούρες, ως έπαθλα των νικητών. Έπειτα δίδεται η εκκίνηση για κάθε ομάδα. Δύσκολος ο ανηφορικός δρόμος, πολλές οι πτώσεις των διαγωνιζομένων, ένας καλογυμνασμένος ο νικητής για κάθε διαγωνιζόμενη ομάδα. Οι νικητές δέχονται τις ευχές της κάθε νοικοκυράς για καλοτυχία και υγεία στις οικογένειές τους. Οι θεατές που παρακολουθούν τους αγώνες, συμμετέχουν έμμεσα και αυτοί μέσω των φωνών τους για εμψύχωση των διαγωνιζόμενων.
«Η κουλούρα» είναι ένα έθιμο, το οποίο είναι ιδιαίτερα αγαπητό στους προσκυνητές, αλλά και στους κατοίκους της Μεσσαπίας. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής, οι επιρροές και οι αλλαγές στην καθημερινότητά μας, δεν αποτέλεσαν αιτίες, ώστε να χαθεί το έθιμο, αντιθέτως επέζησε στο πέρας των χρόνων υπενθυμίζοντάς μας το «πολιτιστικό» μας παρελθόν.
Ένα έθιμο, το οποίο έχει μεταβιβαστεί από γενιά σε γενιά εδώ και πολλά χρόνια, είναι «το έθιμο της Κουλούρας», το οποίο αναβιώνει στα Κατούνια, του Δήμου Μεσσαπίων – Διρφύων, την ημέρα της Αποτομής της Τίμιας Κεφαλής του Ιωάννου του Προδρόμου, στις 29 Αυγούστου.
Από τα βάθη του παρελθόντος, μαρτυράται η ύπαρξη του συγκεκριμένου εθίμου. Η κουλούρα είναι ένα γλυκό αρτοσκεύασμα, φτιαγμένο από τα χέρια της νοικοκυράς με ένα ειδικό τελετουργικό, ανάλογο με εκείνο του πρόσφορου. Πολλές φορές οι νοικοκυρές διακοσμούσαν τις κουλούρες με χειροποίητα ζυμαροκοσμήματα. Η νοικοκυρά το προσκόμιζε στο εξωκκλήσι κατά την πρωινή λειτουργία, όπου την πήγαινε ως τάμα στο Άγιο που γιορτάζει με σκοπό να την διαβάσει ο παππάς.
Μετά την λήξη της Θείας Λειτουργίας, η νοικοκυρά ή ο κύρης του σπιτιού έπαιρνε την κουλούρα και κατευθυνόταν προς τον χώρο του «Δρόμου». Στα δυτικά του ευρύτερου χώρου του εξωκκλησιού, υπάρχει (ακόμη και σήμερα) ένας ανηφορικός «σκληροτράχηλος» δρόμος, μήκους περίπου 50-60μ., όπου διεξάγονται αγώνες δρόμου.
Μια άτυπη κριτική επιτροπή που συγκροτείται από προσκυνητές, συνήθως από τους γηραιότερους, ορίζει την αφετηρία και τον τερματισμό του αγώνα δρόμου. Οι αθλητές/προσκυνητές που θέλουν να διαγωνιστούν δηλώνουν συμμετοχή και χωρίζονται κατά ηλικίες (νεαροί, έφηβοι, ενήλικες, μεσήλικες, γηραιότεροι). Στον τερματισμό βρίσκονται οι προσκυνητές κρατώντας τις κουλούρες, ως έπαθλα των νικητών. Έπειτα δίδεται η εκκίνηση για κάθε ομάδα. Δύσκολος ο ανηφορικός δρόμος, πολλές οι πτώσεις των διαγωνιζομένων, ένας καλογυμνασμένος ο νικητής για κάθε διαγωνιζόμενη ομάδα. Οι νικητές δέχονται τις ευχές της κάθε νοικοκυράς για καλοτυχία και υγεία στις οικογένειές τους. Οι θεατές που παρακολουθούν τους αγώνες, συμμετέχουν έμμεσα και αυτοί μέσω των φωνών τους για εμψύχωση των διαγωνιζόμενων.
«Η κουλούρα» είναι ένα έθιμο, το οποίο είναι ιδιαίτερα αγαπητό στους προσκυνητές, αλλά και στους κατοίκους της Μεσσαπίας. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής, οι επιρροές και οι αλλαγές στην καθημερινότητά μας, δεν αποτέλεσαν αιτίες, ώστε να χαθεί το έθιμο, αντιθέτως επέζησε στο πέρας των χρόνων υπενθυμίζοντάς μας το «πολιτιστικό» μας παρελθόν.
Νικόλαος Σπ. Καρατζάς
Ιστορικός – Αρχαιολόγος
ΜΑ Κλασικής Αρχαιολογίας
Ιστορικός – Αρχαιολόγος
ΜΑ Κλασικής Αρχαιολογίας
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου