Η εικόνα της Παναγίας της Φανερωμένης του Νικολάου Καρατζά

23 Αυγούστου: Απόδοση της εορτής της Κοιμήσεως της Υπεραγίας Θεοτόκου. Μέχρι το 1922 πλήθος πιστών από την χερσόνησο της Κυζίκου προσερχόταν στην Μονή την ημέρα της απόδοσης της εορτής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.
Η Μονή ήταν πολύ γνωστή για τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας (1ος μ.Χ . αιώνας), για την οποία υπήρχε η παράδοση ότι τη ζωγράφισε ο Ευαγγελιστής Λουκάς. Κατά την έξοδο τους από τα πάτρια εδάφη οι Αρτακηνοί κατάφεραν και διέσωσαν την θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, η οποία σήμερα φυλάσσεται στο αριστερό κλίτος του Πατριαρχικού Ναού στο Φανάρι.
Η εικόνα της Παναγίας Φανερωμένης είναι δουλεμένη με ασήμι και χρυσό. Εικονίζει την Θεοτόκο, φέρουσα στην αγκαλιά της τον Χριστό. Φαρδύ χρυσοκέντητο στεφάνι περιβάλλει το πανέμορφο κεφάλι της Παναγίας , με τα πελώρια εκφραστικά της μάτια, όπως επίσης και τον Χριστό. Τα στέφανα είναι διακοσμημένα με γαλάζιες και τιρκουάζ κουκίδες, από σμάλτο.Τρία βαθυκόκκινα ρουμπίνια στο μέγεθος φουντουκιού, ένα στη κορυφή του στεφανιού, τα δύο στις άκρες δεξιά και αριστερά του προσώπου, στο ύψος των αυτιών, στολίζουν το κεφάλι της Παναγίας. Στα μέσα αυτών των αποστάσεων, δύο καταπράσινα σμαράγδια του ιδίου μεγέθους. Όλα περιβάλλονται, κεντημένα κυκλικά, με διαμαντόπετρες. Το μεσαίο ρουμπίνι της κορυφής, κεντημένο ακτινωτά σαν αστέρι, με διαμάντια μεγέθους μεγάλης φακής.

Νικόλαος Καρατζάς
Αρχαιολόγος-Ιστορικός