Μάρτης. Ο πρώτος μήνας της άνοιξης

 

Μάρτης είναι νάζια (χάδια) κάνει, πότε κλαίει, πότε γελάει!!!

Το όνομα Μάρτιος προέρχεται από το λατινικό martius (άρειος), γιατί ο μήνας αυτός ήταν αφιερωμένος στη λατρεία του θεού Άρη (Mars). Κατά το αρχαίο ρωμαϊκό ημερολόγιο το έτος άρχιζε από τον Μάρτιο συνεπώς τότε ήταν ο πρώτος μήνας του έτους κι έτσι η Πρωτοχρονιά γιορτάζονταν την 1η Μαρτίου (Καλένδες Μαρτίου). Προέρχεται από το λατινικό martius (άρειος), γιατί ο μήνας αυτός ήταν αφιερωμένος στη λατρεία του θεού Άρη (Mars). Ήταν ο πρώτος μήνας του χρόνου και ονομαζόταν Primus. Μετά το 46 π.Χ. ονομάστηκε Μάρτιος, έγινε ο τρίτος μήνας του χρόνου, αφιερωμένος στον θεό Μαρς που αρχικά ήταν ο θεός της γονιμότητας και των αγρών αλλά αργότερα ταυτίστηκε με τον Άρη, θεό του πολέμου. Ήταν πατέρας του Ρέμου/Ρώμου και του Ρωμύλου και γενάρχης των Ρωμαίων. Είναι ο πρώτος μήνας της Άνοιξης και στις 21 Μαρτίου είναι η εαρινή ισημερία. Κατά τον Πλούταρχο (Βίος Νουμά, 19) αναφέρεται πως ο Μάρτιος απεικονίζεται ως άνδρας ενδεδυμένος με δέρμα λύκαινας. Επίσης τον πρώτο μήνα της άνοιξης οι Ρωμαίοι άρχιζαν τις πολεμικές επιχειρήσεις. Κατά τους χρόνους όμως της «ελεύθερης ρωμαϊκής πολιτείας» ο μήνας αυτός ήταν αφιερωμένος στον θεό Ερμή.

Γιορτές και Έθιμα

Οι Έλληνες του έχουν δώσει πολλά ονόματα, όπως “ανοιξιάτης” επειδή φέρνει την άνοιξη, “γδάρτης”, “παλουκοκαύτης” και “πεντάγνωμος” επειδή ο καιρός είναι άστατος, “βαγγελιώτης” από τη γιορτή του Ευαγγελισμού, “πενταγιόματο” (δηλ. πέντε γεύματα) στην ορεινή Πελοπόννησο. Ο Μάρτης θεωρείται ο καταλληλότερος μήνας για φύτεμα δένδρων και γι’ αυτό ονομάζεται και Φυτευτής, ενώ λόγω της γιορτής του Ευαγγελισμού ονομάζεται και Βαγγελιώτης.

Την 1η του Μάρτη, τα παιδιά δένουν στο χέρι τους το “μάρτη” ή “μαρτιά” ένα κορδόνι από κόκκινη και άσπρη κλωστή. Ο «Μάρτης» θεωρείται ότι προστάτευε τα παιδιά από το κάψιμο του ήλιου. Τον έβγαζαν την ημέρα της Λαμπρής και το έβαζαν στο αρνί για να μην καεί κατά το ψήσιμο.

Την πρώτη μέρα του Μάρτη συνηθιζόταν από τα παλιά χρόνια νέοι και νέες να βγαίνουν στα χωράφια και με τη δρόσο των σπαρτών έπλεναν το πρόσωπό τους για να μη μαυρίσουν. Απέφευγαν τη δρόσο των σπαρτών κριθαριού, γιατί αυτή φέρει σπυριά (κριθαρκά) κάτω από τα βλέφαρα. Σε άλλα μέρη έδιναν στα παιδιά τους αγόρια και κορίτσια να φάνε ένα μήλο για να μη τους κάψει ο Μάρτης και για να έχουν γερά δόντια όλο το χρόνο.

Επίσης, τα μονοετή βρέφη λέγονταν πρωτομαρτούδκια και τα περιτυλίγουν με εφτά μάρτιδες, για να μείνουν άσπρα στη μορφή. Λέγανε ότι το παιδί που γεννιέται το Μάρτη είναι ευτυχισμένο. Μαρτούδκια λεγόντουσαν και τα τριχωτά σκουλήκια που γεννιούνται τον Μάρτη πάνω στα πεύκα σε αράχνες φωλιές και επειδή είναι επικίνδυνα οι άνθρωποι απέφευγαν το Μάρτιο τα πεύκα.

Παροιμίες για το Μάρτιο

· Άλλα λογαριάζει ο Μάρτης κι άλλα η Σαρακοστή.

· Αν δώσει ο Μάρτης και κακιώσει, μες στα χιόνια θα μας χώσει.

· Αν δώσει ο Μάρτης δυο νερά κι ο Απρίλης άλλο ένα, χαρά σ’ εκείνο το ζευγά που ’χει πολλά σπαρμένα.

· Από Μαρτιού πουκάμισο κι από Αυγούστου κάπα.

· Από τον Μάρτη πουκάμισο, από τον Αύγουστο σεγκούνι (παλτό).

· Από Μάρτη καλοκαίρι κι από Αύγουστο χειμώνα.

· Κάλλιο Μάρτη στις γωνιές, παρά Μάρτη στις αυλές. (Καλύτερα να κάνει ο Μάρτης βροχές, κρύο και να είμαστε στη γωνιά, παρά ήλιο και να είμαστε στις αυλές.)

· Μάρτη βροχερέ κι Απρίλη χιονερέ.

· Μάρτη, Μάρτη βροχερέ κι Απρίλη δροσερέ.

· Μάρτης είναι νάζια (χάδια) κάνει, πότε κλαίει, πότε γελάει.

· Μάρτης, γδάρτης και κακός παλουκοκαύτης. Τα παλιόβοϊδα τα γδέρνει, τα δαμάλια τα παιδεύει.

· Λείπει ο Μάρτης απ’ τη Σαρακοστή;

· Μη σε γελάσει ο Μάρτης το πρωί και χάσεις την ημέρα.

· Ο Μάρτης βρέχει κι ο θεριστής χαίρεται.

· Όλοι οι μήνες τρώνε κρέας κι ο Μάρτης κόκαλα.

· Κάλλιο Μάρτη καρβουνιάρη, παρά Μάρτη καψαλιάρη. (Καλύτερα κρύο παρά ζέστη)

· Μάρτη έβρεχε; Θεριστής χαιρότανε.

· Μάρτη φύλαγε τ’ άχερα, μη χάσεις το ζευγάρι.

· Μάρτης βρέχει; Ποτέ μην πάψει!

· Μήδε ο Μάρτης Καλοκαίρι, μήδ’ ο Αύγουστος Χειμώνας.

· Ο Μάρτης ο πεντάγνωμος, πέντε φορές εχιόνισε και πάλι το μετάνιωσε πως δεν εξαναχιόνισε!

· Ο Μάρτης πενταδείλινος και ματαπεινασμένος.

· Ο …. πο ’χει κόρη ακριβή, του Μάρτη ο ήλιος μην τη δει.

· Όπως το Μάρτη τα βουνά ασπρίζουν απ’ τα χιόνια, έτσι να ασπρίσουν τα μαλλιά της νύφης απ’ τα χρόνια.

· Τα λόγια σου είναι στέρια, σαν του Μαρτιού τα χιόνια.

· Το Μάρτη ο ήλιος βάφει και πέντε μήνες δε ξεβάφει.

· Φύλα ξύλα για τον Μάρτη, να μην κάψεις τα παλούκια.

Να έχουμε όλοι έναν όμορφο, δημιουργικό και ευλογημένο μήνα!!!