ΜΙΑ ΘΕΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ

 

Ο όρος συμπεριφορά χρησιμοποιείται συχνά όταν συζητάμε για τον αυτισμό. Σε πολλές περιπτώσεις χρησιμοποιείται με αρνητική έννοια σε σχέση με μια συμπεριφορά που θεωρείται δύσκολη ή προβληματική.

Παρόλο που μια προβληματική συμπεριφορά μπορεί να έχει σημαντικό αντίκτυπο σε άτομα με αυτισμό και στις οικογένειες τους , να έχουμε μια θετική και αισιόδοξη προσέγγιση θα μας βοηθήσει να είναι πιο αποτελεσματική η προσπάθεια μας να τη διαχειριστούμε. Για να το καταφέρουμε αυτό πρέπει να λάβουμε υπόψη μας ότι:

• Όλες οι συμπεριφορές είναι μια μορφή επικοινωνίας. Πάντα υπάρχει ένας λόγος ή μια ανάγκη πίσω από μια προβληματική συμπεριφορά .Αν καταλάβουμε το σκοπό αυτής της συμπεριφοράς, τότε οποιαδήποτε συμπεριφορά μπορεί να έχει νόημα .Όταν ένα παιδί παρουσιάζει συμπεριφορές που είναι δύσκολες ή ανεπιθύμητες, είναι σημαντικό να καταλάβουμε τις ανάγκες πίσω από τη συμπεριφορά ή/και τι θέλει να μας επικοινωνεί το παιδί. 

• Οι στερεοτυπίες εξυπηρετούν σημαντικές ανάγκες του παιδιού Τα παιδιά με αυτισμό έχουν ένα δυσλειτουργικό αισθητηριακό σύστημα. Τέτοια αισθητηριακά προβλήματα μπορεί να είναι η αιτία για συμπεριφορές όπως ρυθμικές κινήσεις και περιστροφές του σώματος καθώς και κινήσεις των χεριών . Αυτές οι συμπεριφορές μπορούν να εκπληρώσουν αισθητηριακές ανάγκες , να ρυθμίζουν μια αισθητηριακή ή συναισθηματική υπερφόρτιση (π.χ. άγχος , φόβος ακόμα και χαρά) ή να ενισχύσει την προσοχή και την αντίληψη του παιδιού σε μια απαιτητική δραστηριότητα και να μείωση τη συνολική ένταση. 

• Το θέμα μας δεν είναι η συμπεριφορά αλλά να κατανοήσουμε περίπλοκους και βαθιά ριζωμένους παράγοντες που βρίσκονται πίσω από συμπεριφορές που θεωρούνται προβληματικές. Μια προβληματική συμπεριφορά μπορεί να μας βοηθήσει να καταλάβουμε τις ελλειμματικές περιοχές του παιδιού που χρειάζονται κατεύθυνση και υποστήριξη .Πέρα από τα κίνητρα που κρύβονται πίσω από μια συμπεριφορά, θα πρέπει να καταλάβουμε τα βαθύτερα αίτια που την προκαλούν ( δυσκολία του παιδιού στη συναισθηματική ρύθμιση ,να εκπληρώσει αισθητηριακές ανάγκες, προβλήματα επικοινωνίας, άκαμπτη σκέψη, έλλειψη αυτοπεποίθησης και αίσθησης ικανότητας κτλ). Το ζήτημα τότε δεν είναι να « σταματήσουμε» μια συμπεριφορά αλλά με ποιο τρόπο μπορούμε να παρέχουμε στο παιδί ευκαιρίες για να εξασκήσει εκείνες τις ελλειμματικές περιοχές. 

• Τα παιδιά θα συμπεριφέρονταν καλά αν μπορούσαν. Τα παιδιά δεν επιλέγουν να παρεκτρέπονται ή να φέρονται με μια ανάρμοστη συμπεριφορά, αλλά υπάρχουν κίνητρα πίσω από τις συμπεριφορές τους που έχουν σχέση με σημαντικές ανάγκες του παιδιού και/ή σημαντική έλλειψη ικανοτήτων υπεύθυνων για το πρόβλημα συμπεριφοράς. 

• Μια συμπεριφορά δεν θα πρέπει να αξιολογείται ως σωστή ή λάθος, αλλά αποδεκτή και κατανοητή. Όταν καταφέρουμε να καταλάβουμε πραγματικά την εσωτερική εμπειρία του παιδιού που οδηγεί στην προβληματική συμπεριφορά, η αποδοχή γίνεται ένα σημαντικό μέρος της λύσης. Αυτό περιλαμβάνει τη διδασκαλία των ελλειμματικών δεξιοτήτων, την πειθαρχία και τα όρια, αλλά μόνο σε συνδυασμό με την ανάπτυξη μιας σχέσης αποδοχής και εμπιστοσύνης με το παιδί που θα εξασφαλίσει μια βαθύτερη και πλουσιότερη σχέση και συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού.

• H προβληματική συμπεριφορά των παιδιών μπορεί να μειωθεί με θετική υποστήριξη, όχι τιμωρία. Παρά το γεγονός ότι η τιμωρία θα μπορούσε να σταματήσει μια προβληματική συμπεριφορά, συνήθως αυτή επιστρέφεται με τον ίδιο τρόπο. Όταν η προβληματική συμπεριφορά αντιμετωπίζεται με μια θετική κατάσταση του νου, ενσυναίσθηση, αποδοχή, αλλά και με μια πλήρες και ολιστική γνώση των αναγκών και ελλείψεων δεξιοτήτων του παιδιού , τόσο το παιδί όσο και ο ενήλικας ωφελούνται .

• Ο στόχος της παρέμβασης είναι να διδάξουμε στα παιδιά σημαντικές γνωστικές και κοινωνικές δεξιότητες οι οποίες θα τους βοηθήσουν στη ποιότητα της ζωής τους και όχι απλά να ελέγχουμε ή να περιορίζουμε τη συμπεριφορά τους.

• Το πρόβλημα συμπεριφοράς είναι μια ευκαιρία για τους ενήλικες όχι μόνο να κατανοήσουν καλύτερα και πιο βαθιά τις ανάγκες και τις δυσκολίες του παιδιού, αλλά και να ενισχύσουν τις σχέση μαζί του. Η ευκαιρία αυτή μας δίνει την δυνατότητα να δενόμαστε συναισθηματικά με το παιδί, να του δείξουμε ότι κατανοούμε τις ανάγκες του, να επικυρώσουμε το πώς αισθάνεται και ότι τον αγαπάμε άνευ όρων. Με αυτόν τον τρόπο, το παιδί είναι πιο πιθανό να μας εμπιστεύεται και να είναι δεκτικός ακόμα και όταν θέτουμε υγιές όρια στην αντιμετώπιση της συμπεριφοράς , και να ανταποκρίνεται περισσότερο στις προσπάθειές μας για να τον βοηθήσουμε.

Σιμόνα Όννις -Σύμβουλος RDI