Ο Ηρακλής ως πολιτιστικός πυλώνας του Μονακό. Του Κωνσταντίνου Φάη

 Η αρχαιότητα υπήρξε να μη τι άλλο συναρπαστική και εν συνόλω, εκ των

πρωταγωνιστών της αποτελεί και ο Ελληνικός Πολιτισμός, όστις ασφαλώς ιδρυτικό

μέλος του δυτικού κόσμου. Παρήλθαν λοιπόν σχεδόν τρεις χιλιετίες από τότε που ένα

εκ των μεγαλύτερων γεγονότων του αρχαίου κόσμου έλαβε χώρα, αυτό του Μεγάλου

Αποικισμού των Ελλήνων, το οποίο μεταλαμπάδευσε την Ελληνική Μυθολογία και την

παράδοση των επικών ηρώων μας στην λεκάνη της Μεσογείου και του Ευξείνου

Πόντου. Ο απόηχος τους ακόμα αντηχεί στα τοπωνύμια κατά μήκος της κοσμικής

ακτογραμμής της ‘’εντός των Ηρακλείων στηλών θαλάσσης’’.

Ο ενδοξότερος του ηρωικού γένους, ο Ηρακλής των Θηβών, άφησε ανεξίτηλο

αποτύπωμα στο διάβα του. Κάποιοι εκ των άθλων του έλαβαν χώρα εκτός Ελληνικής

χερσονήσου. Σύμφωνα με την προφορική παράδοση, όταν επέστρεφε από την

αποπεράτωση του 10 ου άθλου του, ήτοι τα βοοειδή του Γηρυόνη στην Ιβηρική

χερσόνησο, διέσχισε όλη την βορειοδυτική ακτογραμμή της Μεσογείου μέχρι και την

Νήσο του Πέλοπος, ήτοι την Πελοπόννησο. Eιρήσθω εν παρόδω, κατά τον Παυσανία, ο

Ηρακλής ήταν δισέγγονος του Πέλοπος. Η παράκτια περιοχή κυρίως στους πρόποδες

των Άλπεων, ήταν κακοτράχαλη, σχεδόν αδιάβατη και ένεκα παρουσίας κακοποιών

στοιχείων ενίοτε θανάσιμα επικίνδυνη ακόμα και για ολόκληρα στρατεύματα. Ο

Διόδωρος ο Σικελιώτης αναφερόμενος σε αυτήν ακριβώς την πορεία του ήρωα,

χαρακτήρισε τον Ηρακλή ως τον ‘’μεγαλύτερο στρατηλάτη της εποχής του’’ και ότι ως

επικεφαλής μιας μεγάλης στρατιωτικής δύναμης που, διέσχισε την οροσειρά των

Άλπεων και μετέτρεψε την δύσβατη ατραπό σε λεωφόρο για στρατεύματα και

υποζύγια με αποσκευές, υποτάσσοντάς και εξοντώνοντας βαρβάρους και λήσταρχους.

Ο Ρωμαίος ιστορικός Πλίνιος ο Πρεσβύτερος, στο σύγγραμμα του ‘’Naturalis Historia’’

μας αναφέρει τις ‘’’Πετρώδεις Πεδιάδες, αξέχαστες για τις μάχες του Ηρακλέους’’. Στην

Λιγυρία συγκριμένα, λέγεται πως του επιτέθηκαν οι υιοί του Ποσειδώνος, ο Βεργίων

και ο Αλβίων, προκειμένου να του κλέψουν τα βοοειδή, τους οποίους και εξόντωσε. Ο

Ρωμαίος συγγραφέας Υγίνος μας αναφέρει την εκδοχή του Αισχύλου στο έργο του

‘’Προμηθεύς Λυόμενος’’, ότι δηλαδή από την έκβαση αυτής της μάχης θα προκύψει και

ο όρος ‘’Ηρακλής εν γόνασιν’’, ο αμφιφανής δηλαδή αστερισμός του Ηρακλέους. Στην

ίδια περιοχή, υπάρχουν αναφορές για έναν λιμένα στρατηγικής σημασίας, περνώντας

από τον οποίο ο Ηρακλής, έχτισε ή χτίστηκε προς τιμήν του ένας ναός, αυτός που ο

Στράβων στα ‘’Γεωγραφικά’’ αποκαλεί ‘’ιερόν Ηρακλέους Μονοίκου’’. Ο λιμένας

ομοίως φέρει το όνομα του, είναι ο περίφημος Λιμήν Ηρακλέους Μονοίκου ή Portus

Hercules Monoeci. Ο Μαύρος Σέρβιος Ονοράτος σχολιάζοντας τα του Βιργιλίου, κάνει

λόγο και για το ‘’Φρούριο του Μονοίκου’’ στην Λιγυρία, εκεί όπου ‘’βρίσκεται το λιμάνι

του Ηρακλέους Μονοίκου’’. Ο εν λόγω Μόνοικος (Ηρακλής), συνεχίζει ο συγγραφέας,

‘’ονομάστηκε έτσι είτε επειδή κατοικούσε εκεί μόνος, είτε επειδή στο ναό του κανένας

από τους θεούς δεν λατρεύτηκε ποτέ μαζί.’’ Όλα αυτά στην σημερινή Κυανή Ακτή,

περίπου ‘’200 στάδια από την Αντίπολη’’ κατά τους αρχαίους γεωγράφους, εκεί

δηλαδή όπου οι εκ Μικράς Ασίας ορμώμενοι Φωκαείς, ιδρύσαν την προαναφερθείσα

αποικία. Ένας λιμένας που έμελλε να χρησιμοποιηθεί από Έλληνες, Ρωμαίους,

Καρχηδονίους και Φοίνικες.

Αρκετούς αιώνες αργότερα, το 1191, η περιοχή περιήλθε στην Δημοκρατία της Γένοβα,

η εξουσία της οποίας μοιραζόταν τότε μεταξύ των Γουέλφων και των Γιβελλινών.

Κατασκευάστηκε ένα συμπαγές φρούριο στον βράχο πάνω από τον λιμένα και

στρατολόγησαν ανθρώπους να εγκατασταθούν, απαλλάσσοντας τους από φόρους για

την αλιεία τους. Μετά από επίθεση το 1225, κατασκευάστηκαν επιπλέον τέσσερις

ψηλοί πύργοι, με τους Γιβελλίνους, υπό την ηγεσία του Φούλκο ντελ Κασσέλο, να

αναλαμβάνουν την εξουσία εκδιώχνοντας παράλληλα τους Γκριμάλντι. Ωστόσο την

νύχτα της 8 ης Ιανουαρίου του 1297, ο αρχηγός των τελευταίων, ο Φραγκίσκος

Γκριμάλντι μαζί με τον εξάδελφο του Ρενιέ Α’ και μερικούς σωματοφύλακες, άπαντες

μεταμφιεσμένοι σε φραγκισκανούς μοναχούς, εισέβαλαν στον φρούριο και το

κατέλαβαν. Το γεγονός αποτυπώνεται περιτέχνως στο εθνόσημο τους, όπου

παριστάνονται δύο μοναχοί ξιφηφόροι να φρουρούν τον θυρεό. Υπό τη βασιλεία του

Λαμπέρτου, ο Λιμήν του Ηρακλέους Μονοίκου, πλέον ‘’Μονακό’’, αναγνωρίστηκε ως

ανεξάρτητο κράτος από τον βασιλιά Κάρολο Η’ της Γαλλίας το 1489, καθιερώνοντας

έτσι την κυριαρχία της δυναστείας. Τον 17ο αιώνα, ο πρώτος πρίγκιπας έφερε το όνομα

του μέγιστου των ηρώων, ήταν ο Ηρακλής 1 ος του Mονακό ή Ηρακλής Γκριμάλντι,

λόρδος από το 1589 ο οποίος και δολοφονήθηκε το βράδυ της 29ης Νοεμβρίου του

1604. Όπως σχολιάζουν κάποιοι σύγχρονοι, το να φέρει αυτό το ‘’σεβαστό όνομα της

Ελληνικής Μυθολογίας ούτε τον προστάτευσε από τη μοίρα του, ούτε παρείχε ασυλία

στους απογόνους του από την καταστροφή’’. Ο επόμενος Ηρακλής Γκριμάλντι, εγγονός

του Ηρακλή Α’, απεβίωσε και αυτός με τραγικό τρόπο την 1η Αυγούστου του 1651.

Επί 700 και πλέον συναπτά έτη, ο ‘’μακροβιότερος και πιο περίφημος’’ Οίκος των

Γκριμάλντι κυβερνά το Πριγκιπάτο Μονακό, κληθέν εκ του προσωνυμίου ‘’Μόνοικος’’

του Ηρακλέους, ενώ και ο λιμένας βαθέων υδάτων του, χώρος προσέλκυσης πλειάδας

υπερπολυτελών θαλαμηγών ετησίως, διατηρεί αρχαιόθεν την ονομασία του, είναι ο -

ρητώς αναφερόμενος- Port Hercule. Απέχει μόλις 15 χιλιόμετρα από τα ιταλικά σύνορα

και από κρατίδιο τυπικής μεσογειακής ομορφιάς με τους χαρακτηριστικούς ελαιώνες

και πορτοκαλεώνες και τις λιγοστές, πλην πολυτελέστατες επαύλεις των αρχών του

προηγούμενου αιώνος, αναδείχθηκε σε σύμβολο άκρατης πολυτέλειας και κύρους στον

τρέχοντα. Η βάσει συντάγματος του 1911 κληρονομική μοναρχία του Μονακό, πέραν

πάσης αμφιβολίας δεν αφήνει ασυγκίνητους ούτε τους καλοζωιστές… αλλά ούτε και

τους λάτρεις των αχανών μονοπατιών της Αρχαίας Ελληνικής και Λατινικής

Γραμματείας όπως καθίσταται πλέον αναμφιβόλως κατανοητό. Να επισημανθεί πως

και η υπέροχη Hercules Gallery στο πάλαι ποτέ στρατηγικό φυλάκιο της Δημοκρατίας

της Γένοβας, το Παλάτι του Πρίγκιπα, φιλοξενεί μία σειρά έγχρωμων τοιχογραφιών με

κεντρική θεματολογία τους άθλους του ήρωα και μυθικού ιδρυτή τους, πιθανότατα

Αναγεννησιακής χρονολόγησης. Ήταν επιθυμία του πρίγκιπα Ονωρίου Β', ακριβώς εις

μνήμην του αδικοχαμένου υιού του Ηρακλή Γκριμάλντι αλλά και του θρυλικού ιδρυτή

τους. H επιτροπή Αντι-Ντόπινγκ του Μονακό, η MAC, φέρει ως λογότυπο τον δεύτερο

άθλο του ήρωα, εμπνευσμένο από ένα ρωμαϊκό μωσαϊκό του 3 ου αιώνα και ένα

μπρούτζινο τέχνεργο του 16 ου αιώνα. Η ίδια η οργάνωση αναφέρει πως το Μονακό

είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τον Ηρακλή και ότι το ντόπινγκ είναι, όπως η Ύδρα, ένα

δύσκολο –αλλά όχι αδύνατο– κακό να καταπολεμηθεί και να ξεπεραστεί, για αυτό και

θέλησε να χρησιμοποιήσει τον εν λόγω άθλο ως λογότυπο. Ας μην ξεχνάμε και την

αριστοτεχνική σειρά γραμματοσήμων με τους άθλους του ήρωα του 1982, αλλά και την

απόφαση των Μονεγάσκων το 2014 για έκδοση των 3000 συλλεκτικών νομισμάτων

αξίας 10 ευρώ, που φέρουν τον ‘’Ηρακλή Τοξότη’’ στον οπισθότυπο, συνοδευόμενο

από το περίφημο ‘’Portus Herculis Monoeci’’. Περί του ιερού του Ηρακλέους, μέχρι

σήμερα δεν έχει ανασκαφεί κάποιο εύρημα που να παραπέμπει σε ιερό, άλλωστε η

ασφυκτικά πυκνή δόμηση του Πριγκιπάτου δεν αφήνει πλέον περιθώρια. Παρ’ αυτά

έχουν διατυπωθεί διάφορες θεωρίες, όπως φερειπείν ότι το ιερό ενδεχομένως να

βρίσκεται κάτω από τον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Νικολάου στον Βράχο του Μονακό.

Άλλοι το ταυτίζουν με το εμβληματικό Τρόπαιο του Αυγούστου στο Λα Τουρμπί,

ελάχιστα χιλιόμετρα βορειοδυτικώς του Πριγκιπάτου.

Εν κατακλείδι, δύναται να ισχυρισθούμε μετά τεκμηρίων και φιλολογικών μαρτυριών,

ότι το Μονακό αποτελεί μόνο σημείο αναφοράς όχι μόνο για αναψυχή και διεθνείς

διοργανώσεις, όπως το Καζίνο του C. Garnier στο Monte Carlo και το Grand Prix, αλλά

και βαθύτατης πολιτισμικής κληρονομιάς, η οποία ασφαλώς και επιβάλλεται να

αναδειχθεί αμεσότατα σε ότι αφορά την πανάρχαια κληρονομιά μας.

Ο Κωνσταντίνος Φάης είναι Έλληνας καλλιτέχνης και αρθρογράφος ιστορικών θεμάτων

από την πόλη των Ιωαννίνων. Γεννημένος το 1987, πραγματοποίησε σπουδές στο

τμήμα των Πολιτικών Μηχανικών του Πολυτεχνείου του Μπάρι στην Ιταλία (POLIBA),

ενώ το 2016 απέκτησε και πιστοποιητικό εξειδίκευσης στην Χρηματοοικονομική

Διοίκηση και Διαχείριση Μονάδων από το Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του

Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Είναι αυτοδίδακτος, οι δημιουργίες του αφορούν

παγκόσμια Ιστορία και Ναυτιλία και από το 2017, με γνώμονα την μελέτη της

Ελληνορωμαϊκής Γραμματείας και μέσω από την δράση του με ιδιώτες και διάφορους

φορείς, επιχειρεί την μεταλαμπάδευση της αρχαιόθεν εξέλιξης του ανθρωπίνου

πολιτισμού, με επίκεντρο τον Ελληνικό αλλά και τον ευρύτερο Μεσογειακό. Είναι

masterclass καλλιτέχνης της UNESCO Πειραιώς και Νήσων και της International Action

Art Fair και πολιτιστικός συνεργάτης των HERMES Expo International και Hellenic News

of America από την Ομογένεια των ΗΠΑ. Το γλυπτό του ‘’Σμιλόδοντας της

Ουρουγουάης’’ έγινε παγκόσμια είδηση το 2021 και επιπλέον διαθέτει έργα του σε

τεχνοτροπία PIAF για άτομα με οπτικές αναπηρίες.