Η ιεροτελεστία του Τρύγου. Του Γεωργίου Πρατζίκου

 

Ο Σεπτέμβριος πάντα ήταν ο μήνας του τρύγου, γι’ αυτό και ο λαός τον ονομάζει «τρυγητή». Η παράδοση του τρύγου φτάνει έως την αρχαιότητα: ο Όμηρος περιγράφει νέους και νέες να μαζεύουν τον καρπό σε καλάθια, ένα αγόρι να παίζει κιθάρα και όλους να τραγουδούν το λινό τραγούδι των αμπελουργών. Οι βότρυες κόβονταν με δρεπάνη, τοποθετούνταν σε καλάθια από βούρλο ή βέργες και μεταφέρονταν στην επίπεδη επιφάνεια για το πάτημα – τον «ληνό».

Η εικόνα αυτή θυμίζει τα χρόνια των παππούδων μας, αλλά και των γονιών μας. Τα σταφύλια κόβονται ακόμη με δρεπάνη, σε πολλά μέρη χρησιμοποιούνται καλάθια από βούρλο ή βέργες, και μεταφέρονται στο πατητήρι – το χώρο όπου πατούνταν τα σταφύλια. Παλαιότερα, ο τρύγος ήταν οικογενειακή υπόθεση: παιδιά, γυναίκες και άνδρες συμμετείχαν όλοι στο πάτημα, συνοδεία μουσικής. Θυμάμαι από τα παιδικά μου χρόνια τα χέρια να ενώνονται, τον χορό και το γέλιο να συνοδεύουν κάθε βήμα μας πάνω στα σταφύλια. Θυμάμαι που πηγαίναμε στην Βλαχιά, το χωριό της μητέρας μου και ο παππούς μου με τους υπόλοιπους άνδρες της οικογενείας, τον πατέρα μου και τους θείους μου, και οι γυναίκες η μητέρα μου και οι θείες μου, πήγαιναν στο "αμπελάκι" και έκοβαν τα σταφύλια. Τα έφερναν στο σπίτι και έτσι ανεβαίναμε όλοι πάνω μικροί και μεγάλοι και αρχίζαμε να τα πατάμε. Εμείς τότε μικρά παιδιά, το βλέπαμε σαν παιχνίδι, σαν χορό.  

Το πατητήρι είχε μια κάνουλα από την οποία έτρεχε το κρασί, που έμπαινε σε ξύλινα βαρέλια και μεταφερόταν στο κελάρι για να «βράσει», όπως έλεγαν οι παλαιότεροι. Μετά από μερικές εβδομάδες, το κρασί ήταν έτοιμο για πόση.

Ακόμη και σήμερα, τα αμπέλια υπάρχουν παντού γύρω μας. Στην περιοχή των Ψαχνών, οι πιο γνωστές αμπελουργικές περιοχές είναι η Κουλουριάδα, ο Μπαριάμ-Αγά, η Ταράτσα, η Κοκκινάδα και άλλες. Η μαγεία του τρύγου, η αίσθηση της κοινότητας, η μουσική και η χαρά του πατήματος, μένουν πάντα χαραγμένα στη μνήμη μας. Παλαιότερα ο τρύγος ήταν γιορτή και όχι εργασία. 

September: The Month of the Grape Harvest

September has always been the month of the grape harvest, which is why the people call it the “Trygitis” (the harvester). The tradition of grape harvesting goes back to ancient times: Homer describes young men and women gathering the fruit into baskets, a boy playing the lyre, and everyone singing the simple song of the vine growers. The grape clusters were cut with a sickle, placed in baskets made of reed or twigs, and carried to a flat surface for stomping – the “linos.”

This image brings to mind the days of our grandparents and parents. Grapes are still cut with a sickle today, often placed in reed or twig baskets, and transported to the press – the place where the grapes were stomped. In the past, grape harvesting was a family affair: children, women, and men all took part in the stomping, accompanied by music. I remember from my childhood how we would hold hands, dance, and laugh with every step we took on the grapes. I remember going to Vlachia, my mother’s village, where my grandfather and the other men in the family – my father and uncles – and the women – my mother and aunts – would go to the vineyard and pick the grapes. They brought them home, and then all of us, young and old, would step on them. For us children, it felt like a game, like a dance.

The press had a spout from which the wine flowed into wooden barrels, which were then taken to the cellar to “boil,” as the elders used to say. After a few weeks, the wine was ready to drink.

Even today, vineyards are found everywhere around us. In the area of Psachna, the best-known vineyard regions are Koulouriada, Bariam-Aga, Taratsa, Kokkinada, and others. The magic of the grape harvest, the sense of community, the music, and the joy of stomping remain forever etched in our memory. In the past, the grape harvest was a celebration, not just work.